www.odkrywaniehistorii.fora.pl

Piotr-246 · Gość

Temat: Lech na wyspie Hvar?

"Klemens Janicki wrote that Lech emigrated from island Hvar in Dalmatia."
("Lech Czech Rus", Wikipedia, english)

Piotr-246 · Gość

Znalezione w sieci:

HVAR KOLIJEVKA POLJSKOG NARODA!
Sime Jurić
Kao što kod svih naroda postoje i' kod Slavena različite pnce
i legende o njihovim prvim poče.cima. Među ~vim pri.čama ne::-
sumnjivo najpoz.natija je priča o trojici braće Cehu, Lehu i Mehu
ili" Rusu, 'koji su, navodino, u rimsko doba živjeli u Krapini, u
Hrvatskom Zagorju, i otuda . se iseilitli u Sjeverne i Zapadne Strane
te- postali tako utemelj~telji češtkog, poljskog i ruskog naroda.
Prema svjedočanstvu Ljudevita Gaja 1) i još · nekih drugih
suvremenika o,va je legenda još u 19. stoljeću živjela u pwičanju
naroda iz okolice Kraipine. Dokazana je int!đutim da · ta priča J;lije
nikakva narodna uspomena, prenesena usmenom predajom od naj-
davrnij;ih vremena, nego je ona literarnog parijekla, a unijeta je u
narod preko pismenih ljudi i to relativno dos,ta kasno. Stvaraoci
: te leg~nde jesu razni sredovječni poljski i češki kroničari ,i histo--
rici, koji su u toj ,priči, svaki na svoj način, ustvari is1kitili i razra-
dili . kratke vijesiti o prapostojbini Slave<na iinesene u najstarijem
slavenskom povijesnom izvoru, . glasovitoj Nestocovoj Kronici.2>
Prema tom Ljetopisu (.njeigov redaktor, monah Nesrtor, umro je
oko 1114. god . !) pradomovina Slave<na bila je Srednje )i Donje Po-
dU111avlje ili, ki;iko on to kaže »~de est mine agorska zemlja i bl'gar~
ska«. IZ tih krajeva odselila su · se po Nestoru pojedina slavenska
plemena na Sjever u doba »kad su Vlasi (misii RimljanH) sjeli
među njih i uzeli im ' čim ti nasilja«. Ta su se 1p,lemena onda na
Sjeveru prozvala »Ljahove«. Cool

Može -se vrlo lijepa pratlt:ti, )rnko se ova jezgra Nestorova pd-
čamja od stoljeća do stoljeća ; od pisca do pisca · razrađuje i dopu-
njuje sveđ novim detaljima, dok nije pre_nesena u Hrvatsku i tamo
konačno dobila onu formu, kaik\'u je znamo iz Gajeve »Autoib.iogra- .
fije.«
Koliko je poznato u Hrvatsku je priča sti1gla istom prvih dece-
nija 16 . stoljeća. Zanimljivo je . da je jedan od prvih aufura, koji je
ovu priču prenio na Jug, bio upravo Hvarnnin Vinko Priboj .ević.
5
''>·
,,
U svome Govoru na jednom mjestu on izričito kaže ovo , p oz ivajući
se pri tom na historika Eneju Silvija Piccol o minija, poljskog po-
vjesničara Miehowitu i tzv . Poljske anale: »Braća Čeh, Leh i Rus
protjerani iz Dalmacije zbog unutrašnjih ratova bijahu praoci Če
ha, Poljaka i Rusa ili točn~je ta tri brata dokopaše se vlasti nad
tim narodima i nazvaše ih svojim imenom. Tako su po Cehu na-
zvani njegovim imenom Česi, koje mi nazivamo Bohemi, po Lehu
Lesi, koji se sada zovu Poljaci , a po Rusu Ru s i, koji se zovu i Mo-
skoviti«.4)
Problematika le gend e o Čehu , Lehu i Mehu, razumljivo je ,
mnogo je i1nteresi,rala hrvatsku historiografiju. Tako su se među
ostalim pitanjem njezina postanka pozabavili opširnije i histori-
čari Vjekoslav Klaić i Ferdo Sišić. Njihovim radovima 5) legenda
je sada dovoljno osvijetljena i d a nas nema više nikakve sumnje o
tome , kako je nastala i koja joj je stvarna historična vrijednost.
Navodeći citate iz pojedinih sredovječnih ili novovjekih poljskil1
i čEških historičara Kiaić i Sišić sasvim su jasno pokazali, na koji
su način ti pisci svojim mij e njanjem ili dodavanj em isprr-edali dalje
tkivo te priče lokalizirajući .j)ostepeno događaje u njoj u jedan
određe11i kraj Hrvatske - Krapinu i njenu okolicu. Kak o međutim
kod toga nisu dobro poznavali topografiju naših zemalja, oni u
svojim izlaganjima navode katkad i takve nazive lokaliteta, koji
se danas ne m og u nigdje ubicirati, pa je očito da su izmišljeni od
samih autora. Takvi siu na pr . nazivi » Psar « (za grad) i »H j u « (~a
rijeku) kod historika Dlugosz a (1415-1480) 6 ). Miehowitina »brza i
plaha rijeka Kupa« , koja razdvaja Hrvatsku i Slavoniju i uz koju
se nalazila prijestolnica · braće u »selu Psari« te slični •nazivi kod
drugih pisaca, koji se za njima povode. 1 ) Tek će polovicom 16. sto-
ljeća češki ljetopisac Vaclav Hajek prvi put i zr ičito spomenuti
Krapirnu, i to kao sjEdište brata Leha, dok za Čeha i on piše da je
stolovao »U gradu Psari, ;ispod koga teče brzi poto>k Krupa«. Cool

No ovo su sve podaci dovolj 1no ve,ć poznati iz spomenutih rado-
va Klaićevih i Sišićevih, tPa se ne želim na tom za ustavljati . Ov dje
bih htio samo upozoriti na .jednu drugu zanimljivu verziju naše
legende koja je izmakla našim historičarima . To je verzija o otoku
Hvaru kao zavičaju poljskog praoca Leha, koju je iznio Poljski
humanistički pjesnik Klement Janiaki (Clemens Ianicius 1516-1543).
Ovaj talentirani pjesnik, padovanski poeta l.aur eat us , preminuo u 27
godini života , pisao je vrlo uspjele latinske ele~ije i epigrame u
stiLu Ovidija , Propercija, Tibula i drugih staroklasičnih la t inskih
pjesnika. Ostavio je osim to.ga u disti1sima .i dva zaokružena ciklusa
Vitae r egu.m Polonorum i Vitae archiepiscoporum Gn ene nsium.
Inače taj je Poljak- bio do bar .prijatelj Korčulanina Franje Nigre-
tića , (po .znatijeg pod lat . im eno m Niconitius) , koji je u to vrijeme
živio u Krakovu kao lijeonik tamošnjeg kaptola. Do p oz nanstva i
prijateljstva između Janiokog i našeg Nigretića vjerojatno j e došlo
6
u vezi s teškom bolešću Janickoga. Janid~i je za Nigretićevo djelo
De filio nato ex uxore absente marito. Cracoviae, 1541. napisao
latinski predgovor u obliku pisma upućena Bartolomeju Gadkow-
skom, osim toga sastavio je još i kratak pohvalni epigram Ad uxo-
res, koji je također objelodanjen u tom djelu.
Ovaj dakle poljski pjesnilk u rečenom ciklusu Vitae regum
Polonorum obradio je život poljiSkih kraljeva, od bajkovitog Leha
do suvremenog Sigismunda I, ukupno 44 biografije. Govoreći u
prvoj biografiji (Lechus primus) o Lehu, praocu ·poUskog na?:oda,
on spominje i njegov dolazak iz Hrvatske u duhu pričanja starih
poljskih historika. Međutim Janicki mijenja ponešto ovu staru
tradiciju i iznosi prvi origina1nu svoju tvrdnju o .užem zavičaju
Lehovu. Lehova je pradomovina po njemu bio otok Hvar. Na ovu
ideju pjesnika je oči.to navelo staro slavensko i1me oto1ka (Lisna,
Liesna , Liesena), koje se do danas sačuvalo u 1njegovu talijanskom
nazivu - Lesina. S Lesine su očito došli Leh i njegovi Lesi; zaklju-
čuje pjesnik. Ostale detalje legende o dolasku Leha s Juga sačuvao
je Janioki bez prom.jene, :pa tako sada najednom nalazimo i na
HvaI'u onu »brzm rjj:eku Krupu«, koja se spominje kod drugih hi-
storika. Budući da je ciklus Janickoga o poljskim vladarima bio
nekoć vrlo omiljen u Poljskoj, da se čak čitao u školama kao škol-
ska lekitira, morala je nekada ov2. verzija o Hvaru kao prapositojbi-
ni poljskog naroda biti tamo vrlo popularma.
Donosim poradi toga ovdje originalni .latinski tekst spomenute
Vitae i njezin hrvatski prijevod u prozi:
Lechus primus.
Quae modo Sarmat~a est, quondam deserta fuerunt
Invia post magnJ(s Deucalionis aquas.
Primus in haec Lechus populum deduxit agrestem,
De patria pulsus seditione damo:
Dalmata vir, Phariis claro patre natus in agris
Quos rapidus curvis Crupa pererrat aquis.
Colle super pulchro properatae moenia Gnesnae
Struxit et a nidis nomen habere dedit,
Omine permotus: multas ibi namque videbat
Per vicinum aquilas nidificasse nemus.
Exule patre sumus. sed 'plurima regna per orbem
Principia exsulibus dant sua, Roma notho. 9 )
(Krajevi koji su sada Sarmatia bili su ne:koć nepr·ohodna pustinja
nakon velikog Deukalionova potopa. Prvi je u njih doveo divlji
narod Leh zbog bune iz zavičaja protjeran, čovjek Dalmatinac, ro-
đen od slavna oca na hvarskim poljanama kroz koje protječe brza
Krupa vijugavim vodama.
7
Na lijepom brežuljku sagradio je vrlo brzo zidine Gnjezna, i
potakuiut zmamenjem dao mu ime po gnijezdima, jer je tamo u
obližnoj šumi vidio gdje se gnijezde brojni orlovi. Potomci smo
oca izgnaniika , aH veoma mnoga kralje~stva svoje početke zahva-
ljuju izgna1nicima, a sam Rim vanbračnom djetetu.)
BILJEŠKE
ll Velimir Gaj . Knjižnica Gajeva. Zagreb, 1875. U predgovoru gdje je
objavljena autobiografija Lj . Gaja pod n as !. Vjekopisnih moj nacrtak (str.
XVIII i d.).
2) Tzv. Načalnaja letopis n a stala ili točnije redigirana početkom 12
st. od ruskog m o naha Nestora .
3) Isp. izd. Rus. arheogr. k o misije. Petrograd, 1897. passim.
4) Vincentiu s Priboevus . Oratio de origine s uccessibusque Slavorum .
Venetiis, 1532. [3. izd.] Zagreb, 1951. str. 67 i 171.
5) Vjekoslav Klaić. Priča o Čehu, Lehu i Mehu (Vienac, 21/1889, str.
91-92) i Isti: Slike iz slavenske povjesti. Zagreb, 1903, str . 5-17) .
Ferdo šišić. Ime Hrvat i Srbin i teorij e o doseljenju Hrvata i Sr·ba.
Do'd ata k: Ideja slovenske pradomovine u Podunavlju. Biologija priče o
Cehu, L e hu i M e hu (Godišnjica N. Cupića, knj. 35/1922, str 35 -51), i z išlo i
kao posebni otisak.
6) U nj eg ovoj monumentaln o j Historia Polonica u 12 knjiga, izd. P.rze-
zdziecki. Krakov, 1873, str. 1-2 .
7) Maciej Miechowita. Tract a tus de duabus Sarmatiis. Ed. I. Pisto-
rius. Basileae, 1582. T. 1., str. 122.
Cool

H a jek z Libo č an. Kronika česka. Praha, 1541. str. 2-3.
Ovdje možemo istaknuti da i poljski historik Marcin Kromer u svome
djelu De origine et rebus gestis Polonorum. Basileae, 1555., Lib. 1., cap. 2
i 15 spominje uz Psar i Krapinu kao zavičaj Lehov .
9) Clemens Ianicius. Carmina. Ed. Lud . ćwiklinski. Craco vi ae, 1930.
(Corpus antiquissimorum poet a rum Poloniae Latinorum usque ad Ioannem
Cochanovium. Vol. VI , str. 194-195).
8

Piotr-246 · Gość

Tłumacz Google wykrywa język bośniacki:

Chciałbym tylko zwrócić uwagę na inną interesującą wersję naszej
legendy, które umknęły naszym historykom. To wersja wyspowa
Hvar jako ojczyznę polskiego przodka Leha, co przedstawił Polski
poeta humanista Klement Janicki (Clemens Ianicius 1516-1543).
W wieku 27 lat zmarł utalentowany poeta padewski, poeta l.aur, zjedz nas
roku życia napisał bardzo udane łacińskie elegie i fraszki
w stylu Owidiusza, Propertiusa, Tibulusa i innej starożytnej klasycznej łaciny
poeta. Oprócz tego odszedł w disti1s i dwóch zaokrąglonych cyklach
Vitae regu.m Polonorum i Vitae archiepiscoporum Gnene nsium.
Swoją drogą ten Polak - był przynajmniej przyjacielem Franja Nigry z Korčuli -
tiča (lepiej znany pod łacińską nazwą Niconitius), który w tym czasie
mieszkał w Krakowie jako twórca tamtejszej kapituły. Do widzenia i
przyjaźń między Janiokim a naszym Nigreticiem chyba przyszła
6
w związku z poważną chorobą Janickiego. Janid~i popiera twórczość Nigretica
De filio nato ex uxore nieobecny marito. Cracoviae, 1541. pisał
łacińska przedmowa w formie listu adresowanego do Bartłomieja Gadkowa-
skom, ponadto skomponował także krótki fraszek pochwalny Ad uxo-
res, co również ujawniono w tej pracy.
To polski poeta wspomnianego już cyklu Vitae regum
Polonorum obejmowało życie królów Polski, od baśniowego Leha
do współczesnego Zygmunta I, łącznie 44 biografie. Mówię w
pierwsza biografia (Lechus primus) o Lehu, przodku ·poUskiego na? Surprised

d,
wspomina także swój przyjazd z Chorwacji w duchu opowieści starożytnych
historycy polscy. Jednak Janicki nieco zmienia tę starą
tradycji i jako pierwszy przedstawia swoją oryginalną tezę dotyczącą swojej najbliższej ojczyzny
Lehova. Według niego ojczyzną przodków Leha była wyspa Hvar. Na tej
ideą poety były oczy, co doprowadziło do starosłowiańskiej nazwy wyspy (Lisna,
Liesna, Liesena), który przetrwał do dziś w języku włoskim
o imieniu - Lesina. Leh i jego Lesi pochodzili oczywiście z Lesiny; stwierdził
poeta słyszy. Zachował inne szczegóły legendy o przybyciu Leha z południa
jest Janioki bez zmian, więc teraz nagle znajdujemy na
Chwali tę „szybko płonącą Krupę”, o której wspominają inne historie.
historia. Bo cykl Janickiego o władcach Polski był
niegdyś bardzo popularna w Polsce, że czytano ją nawet w szkołach jako
ska lektira, musiała raz ov2. wersja o Hvarze jako protopozycji
ani Polacy nie byli tam zbyt popularni.
Z tego powodu przytaczam tutaj oryginalny tekst łaciński ww
Vitae i jego chorwackie tłumaczenie prozatorskie:

Piotr-246 · Gość

"It is known that Lech was already mentioned in a speech delivered in 1525 on the island of Hvar by V. Pribojevic, entitled De origine successibusque Slavorum."
(Aleksander Małecki,
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Croatian “Psary” Versus Dalmatian “Pharos”
in the Legendary Beginnings of Poland)

Piotr-246 · Gość

Czy Hvar to Psar?

W przypisie powyższego tekstu czytamy:

"Latin Pharia was in use until the very end of the antiquity — this is the name that
should have appeared in the quoted commentary. It is the basis for the Slavic name of this
place: Hvar (in the local dialect: Hvor or For). Nowadays, the Greek place “Pharos” is called “Stari Grad”.

Piotr-246 · Gość

Wyspa Hvar - po włosku Lesina:

Jeszcze raz ten fragment: (poprawiłem czytelność)

"Jednak Janicki nieco zmienia tę starą tradycję i jako pierwszy przedstawia swoją oryginalną tezę dotyczącą rodzinnych stron Lecha. Według niego, ojczyzną przodków Lecha była wyspa Hvar. Na tej idei była skupiona uwaga poety. Było to spowodowane starosłowiańską nazwą wyspy (Lisna, Liesna, Liesena), która przetrwała do dziś w języku włoskim - Lesina."