www.odkrywaniehistorii.fora.pl

Piotr-246 · Gość

August Bielowski

"Wstęp krytyczny do Dziejów polski" - książka dostępna na Books Google

Cytaty od str. 190:

"Z wiekiem Długosza znikła ze szczętem dostrzegana niegdyś między Lechitami a Polakami różnica i wszystko co się do ilirodackich Lęchitów odnosiło, zaczeło być uważane za pewne lub mniej pewne, ale zawsze czysto polskie podanie."

"Zapisali to w dziejach Grecy za którymi szedł Trog Pompej, że w okolicach Adryatyku panował z potomstwem swojem niejaki Adryos, rodem Ilir, albo, jak inni mówią, syn llira, a przodek Adryotów czyli Autaryotów zwanych także niekiedy Indami."

"Na południowym stoku góry Adryon (dzisiejszej Czarnogóry) która, jak mówi Strabo, dzieliła Dalmacyę w dwie części, brała swe źródła rzeka Adrya dająca nazwisko swoje stolicy, ludowi i samemu morzu do którego wpadała."

"Pomorze jakkolwiek w dawnych już czasach uznawało władzę królów polskich nad sobą, jednak uważane było długo jeszcze za prowincyę osobną, którą dopiero Bolesław Krzywousty starał się ściślej z Polską zjednoczyć węzłem religii."

Piotr-246 · Gość

"Nazwę Chorwacya wykręcano niekiedy na Carinthia."

"O nader wielkiej ludności Iliryku rozpowiadali szeroko Grecy."

"Najdawniejsza nazwa Adryatyku jest morze ilirskie, którym zarówno Adryatyk jak i morze jońskie obejmowano... O przewagach Ilirów na tem morzu pisał już Tukidid i na takie to ich przewagi wskazuje Trog powyższemi słowami. Sam też nazywa jeszcze tomorze dawnem mianem illyricus sinus chociaż za jego czasów coraz głośniej i szerzej rozlegało się imię Dalmacyi: dla tego wyspy same nazwał już dalmackiemi, a jest to nazwa z jego dopiero czasów."

"Grak zakłada państwo potężne w Iliryi. Nader ważny i ciekawy ustęp z dziejów ilirskich podają tu nasi kronikarze. Źródło z którego zaczerpnęli go, nie jest wiadome. Nie podlega jednak wątpliwości że zdarzenia te znajdowały się w tak zwanych Getikach, jakie pisał Dio z Pruseii Kriton. One to, jak się zdaje, są dalszem źródłem tego co tu czytamy; ponieważ zaś zmieszane tu są nazwiska krain starożytne z nowożytnemi, a w tych ostatnich przebija się znajomość słowiańszczyzny poźniejszej, prawdopodobnie więc wyjęli to nasi kronikarze bezpośrednio z kroniki lęchickiej, na którą wyżej już powołał się Miorsz. W sposobie przedstawienia różnią się nasi kronikarze. Miorsz opowiada wprost za pomienionem swem źródłem, które, jak się zdaje powtórzył w tem miejscu dość wiernie. Mateusz nie przestaje na tym opisie, ale udaje się po jego sprawdzenie do xiag Trogowych i przytacza nowy z nich ustęp, różny od słów Justyna. Miorsz w swoim opisie podniósł więcej stronę chronologiczną; Mateusz stronę krytyczną. Pierwszy rozwiódł się dokładniej nad tem jak Grak stopniami do władzy przychodził; drugi ujął zwięzlej tę okoliczność, ale dodał ciekawy szczegół o ostatecznych skutkach podboju jaki Grak zrobił w ziemiach ligurskich. Oba tedy opisy wzajem się uzupelniają."

"Bezimienny autor spisu królów polskich znajdującego się w jednym z rękopismów krakowskich, powiada jakoby Grak od Aswera posłany był przeciw Galom! : w czem oczywista myli się; ale to samo już okazuje że czyny Graka i cale te dzieje należą do półwyspu ilirskiego dokąd sięgala władza perskich satrapów; a nie do Polski, od Persów dalekiej."

Piotr-246 · Gość

"I u Kozmy pragskiego jest Crocco czyli Croh vir oriundus. Pierwotna forma tego imienia jest Grachus lub Graccus, i tak je mają dwa rękopisma Miorsza i najdawniejsze rękopisma Kadlubka; poźniej dopiero przerobiono to imię na Kraka lub Kroka. Grak odpowiada greckiemu 'Hoaxańs, lacińskiemu Hercules, i nie jest też młodsza ta forma od greckiej lub rzymskiej, bo od imienia tego bohatyra nazywano Alpy nie heraklejskiemi lub herkulesowemi, ale grajskiemi: Grajae Alpes."

"Heraklesów było wielu a każdy z nich żył pierwej i odznaczył się jakimś czynem historycznym, nim go zidealizowano lub do rzędu bogów zaliczono. Uważal to już stary Porcius Cato że Grecy cokolwiek tylko o jakim Heraklesie zasłyszeli, odnosili to do swego bohatyra który między bohatyrami tego imienia był jeden z najmłodszych."

"Pierwsze tedy wyniesienie się swoje winien jest Grak wojskowemu zawodowi, i slowa te naszego kronikarza zgodne są z tem co powiada Helladios: Bardyllis carbonarius cum fuisset illyricum duxit exercitum."

"Wydanie gdańskie ma : usque Carvaciam, a w drugiem miejscu o wracającym z tej krainy Graku mówiąc: Carinthiam, które to ostatnie nazwisko mają w obu tych miejscach rękopisma II i III . Mniemam że w Kritonie, z którego jak już nadmieniłem ustęp ten zdaje się być pierwotnie wyjęty , było tu wymienione głośne za czasów rzymskich Carnuntum w wyższej Pannonii, i z niego to robił nieznany autor lechickiej kroniki raz Karwacyę drugi raz Karyntye."

Piotr-246 · Gość

"Te słowa o powrocie Graka z wyższej Pannonii do nadmorskiej Iliryi gdzie była główna Autaryotów siedziba, daly powód poźniejszym
polskim kronikarzom do twierdzenia, że Lęch przodek nasz z Karyntii przyszedł do Polski . Bajka ta więc nie jest zmyślona całkiem; tylko przekręcona ze zle zrozumianego wypadku. Bardyl zwanyu nas Grakiem mógł też być zwany Lechem, bądź że rodowość jego była linchicka, bądź że go lestą nazwał Teopomp; jak w ogólności cały naród Biesów zwano lestami. (Strab. VII . 318 )."

"Było więc znakomite państwo Autaryotów w lliryi."

"Historyą ludów ilirskich zajmowali się niemalo Slowianie."

"DZIAŁ IX .Potomstwo Graka I. Po śmierci Graka wielkiego przyszedł do władzy syn jego GrakII i córka Wanda: oboje panowali jednocześnie w osobnych udzialach. Grak II rządził nie długo i został wygnany; Wanda panowała dłużej , stawala na czele wojska i w pewnej bitwie z Macedonami stoczonej poległa z ręki Kinny , córki Filipa a siostry przyrodniej Alexandra wielkiego."

"Pomiędzy te prawdziwe zdarzenia, o których napomknienia znajdują się w starożytnych pisarzach, przeplecione jest w opowiadaniu naszego kronikarza podanie o smoku , o bratobójstwie i o założeniu stolicy na cześć Graka wielkiego. Jest to stare i głośne między Grekami mitos z nad brzegów Adryi, wyjęte z dawnych pisarzów; opowiadane atoli u nas przez osoby stanu duchownego, musiało koniecznie poznać się z biblią i ze smokiem Danielowym: utracilo więc swoją pierwotna prostotę a przystroiło się w piórka przysady i kaznodziejstwa."

Piotr-246 · Gość

"Według Kozmy mial Grak trzy córki; ale starsze czeskie pomniki Saud lib . i Christ. de Scalla spominały o jednej tylko Libusie."

"Wanda (...) było imię narodowe kobiet ilirskich. Adeą czyli Audatą zwała się owa Ilirka którą poślubił Filip Amintowy..."

"patris imperio subrogarent. Z tych słów widać że zaraz po ojcu objęła rządy Wanda; a že nie panowała w Grakowie, ale tylko niedaleko Grakowa prope Graccovium jak to zaraz niżej czytamy, i gdy prócz tego wiemy że Grak wtóry takoż zaraz po ojcu tron objął, więc jest oczywista że kraj był podzielony na cześci."

"Diis immortalibus Wanda pro suis victimet. Z tych słów , zle zrozumianych, urosła baśń o utopieniu się Wandy"

"Wzgarda dla rządów kobiecych jaką tu Langar wyraził, jest dość charakterystyczną owych wieków.. "

"Śmierć tej xiężniczki, opisuje Polyen: znalazła ją na polubitwy; nie w nurtach Wisły jak to sobie w bardzo poźnych czasach rojono. Uderzającym tu szczegółem jest to , że właśnie ginie ona z ręki Kinny która, jakby się zdawało, czynem tym zemściła się zazniewagę wyrządzoną przez wojsko narzeczonemu swemu Langarowi."

Piotr-246 · Gość

"Poznawano to dobrze w owych czasach że utwierdzenie religii chrześciańskiej utwierdzalo zarazem tron..."

"Bardyl wedlug świadectwa Helladiosa był węglarzem nim go na króla obrano; Lestko zaś , jak widzim, miał być złotnikiem, co nie jest niepodobna."

"Bitwy Alexandra były przez wielu i po największej części sprzecznie z sobą opisywane..."

"Naruszewicz który częstokroć trzeźwiejszym niż ktokolwiek okiem ,ale tylko pobieżnie w przedmieczysławowe dzieje nasze poglądał, postrzegł podobieństwo między fortelem Decebala i Leszka I , i w pospiechu zawiązal ztąd wniosek że nasz Wincenty czyn Decebala Leszkowi przywlaszczzyl."

"Klejtos nazwanyjest wyraźnie synem Bardyla, i o znakomitym rodzie jego watpić nie można; czy zaś Glaukias do znakomitszego rodu należał, o tem nic niewiadomo. "

"...u pisarzów polskich Leszkowie nasi zwani są Leszczkami, a właściwie Łyszczkami. znacza więc to imię świetnie panującego, i godna też jest uwagi , że tylko takim królom którzy się rządami swemi wsławili dane jest przez kronikarzy naszych to imię ; w zupelnem przeciwieństwie do tego imienia, jest imię Popiel dawane tylko królom niedolężnym."

Piotr-246 · Gość

"Starożytni chlubili się posiadaniem prawdziwych listów Alexandrowych które miały być wkrótce po jego śmierci zebrane. Pisywał on istotnie z najdalszych swoich wypraw do Olimpii a podobno i do Arystotelesa, a w listach tych znajdowała się niejedna bajka. Prócz tego retorowie zaczęli puszczać w obieg mnóstwo listów Alexandra podrobionych , tak że już dawni pisarze spominają o wielkiej ich ilości."

"Palacki w Dziejach czeskich, które od lat kilku wydaje, umieścił Kroka, Libuse i Przemysława w okresie między Samonema Borzywojem, a zdanie to jego niewiele odkociło się od zdań Czackiego, Lelewela i Ossolińskiego którzy nam Leszka naszego w Samonie upatrywać kazali..."

"Vir quidam oriundus extitit nomine Crocco. A więc i według Kozmy Grak był szlachetnego rodu ;vir oriundus. Miorsz nazwał go: virum nobilem"

"Lestko I panował w końcu czwartego i napoczątku trzeciego przed Chrystusem wieku."

"Zarząd Iliryku miał sobie Cezar przez długi czas powierzony..."

Piotr-246 · Gość

"filio cui nomen Pompilius apud virum relicto. Pompilius jest imię prawdziwie rzymskie i właściwe rodowi Juliów który w bajecznych swoich wywodach sięgał do Numy Pompiliusa i prowadził linię swoją wprost od niego przez córkę jego Popilię. Popilią zwala się jeszcze matka Kaja Juliusa Cezara Strabona. Niżej wnet obaczym że w greckich i rzymskich pisarzach głośny jest ów nasz Pompilius czy Popiel pod imieniem Remetalka, a i w tem imieniu widoczna jest niemniej jego rzymskość."

"Nie byli tyle rzetelni co Miorsz kronikarze poźniejsi. Przerabiacz Bogufala wie z pewnością że synów Lestkowych było ni mniej ni więcej jak dwudziestu, i bez zająknienia się wylicza ich imiona.

"ROZDZIAŁ XIX .Pompilius czyli Popiel I wstępuje na tron i panuje nie tylko nad Getami ale i nad obcymi ludami."

"Po śmierci Popiela I panował jego syn Popiel Kotysko, znany pod tem ostatniem imieniem i rzymskim pisarzom. (...) śmierć jego nareszcie, która częściowe usunięcie przez Rzymian rodowitych xiążąt trackich znad Dunaju spowodowała, ubrana tu jest w przygodę z myszami, a jest to zmyślenie czysto ilirskie: według greckich bowiem i rzymskich pisarzów cały naród Autaryotów uciekać musiał przed myszami z swych siedlisk, i przygoda ta w owych stronach kilkakrotniepowtarzać się miała ..."

Piotr-246 · Gość

"Szata w jaką ubrana jest w naszych kronikach śmierć Kotysa i stryja jego Raścibora, zdradza takoź swoje ilirskie pochodzenie. Nie pierwszy to raz podziwiał świat przygodę lęcbickich przodkównaszych z myszami."

"Rozpowiada poważny Trog Pompej jak król macedoński Kassander zpod Apollonii wracając spotkal Autaryotów czyli takzwanych Lechitów uciekających z ojczystych siedlisk swoich przed mnóstwem myszów i żab."

"Dla tych którzy w każdej bajeczce radzi wypatrują dowcipną alegoryę , dobrze będzie wiedzieć że kraina nad którą rozciągało się panowanie Popiela, była tostarożytna Myzya, i że w języku greckim ... znaczy mysz. Tu też należy odnieśći owe podanie o Myszanach które przytoczył Wincenty Bandtkie w przypisku do pomienionego ustępu Gawla kroniki. 1. 26 "

"Wiadomości które na poczatku swej kroniki podal Gawel , od niektórych co do tego punktu zanadto może ceniony, upowszechniły między nami to mniemanie, jakoby Piast z rodem swoim należał do czystopolskiej historyi. Zdanie to podzielalem sam niegdyś idąc za Naruszewiczem i Lelewelem; ale rozpatrzywszy się lepiej w historyi, przekonalem się , że jak xiążęta których przygody rozważaliśmy dotąd , tak i Piast jeszcze z swym rodem do dziejów naddunajskich należy."

Piotr-246 · Gość

"Wytępiony więc albo raczej z ojczyzny swojej wyzuty był wtedy dopiero ród Popielów, i postrzyżyny albo właściwiej mówiąc chrzest Semowita, o którym tu Miorsz rozpowiada , odbywał się około owegoż czasu za panowania jeszcze PopielaIII ."

"Byl tedy Decebal synem rolnika: okoliczność która dziś nie znachodzi się w żadnym starożytnym pisarzu, a jest zupełnie wiarogodna, jak to w dalszym rozbiorze obaczym. I Gawel zowie Piasta arator a imię syna jego wypisuje Semouithaii Semouith."

"Można się przekonać z Diona Kassiusa, że Decebal czyli tak zwanyu nas Semowit zawdzięczał tron jedynie swej waleczności. "

"Kolodzejem tedy był ojciec Piasta , i to mniemanie krążyło w Polsce już bardzo dawno. Jest to zresztą" Piast syn Koszyczków, bartnik, drudzy piszą iż kołodziej. Bielski kron. 1. 44 . a mniemanie które winno powstanie swoje etymologii, a zrodzone bylo na ziemi Slowian: piastą bowiem zowie się u ludów słowiańskich w ogólności, a w szczególności u Polaków część koła, z czego wywnioskowano že ojciec Piasta musiał być kolodziejem. Tymczasem prócz jednej kroniki szląskiej wszystkie rękopis ma tak Miorsza jako teł Gawła i Wincentego mają w tem miejscu imię własne Cosisco czyli Cotisco, zasługuje na uwagę to , że i w Anglii gdzie ta legenda wcześnie, bo już w pierwszej połowie IX wieku, była znajoma, słyszano tu imię własne Ketel, przypominające Kotyskę."

Piotr-246 · Gość

"Popiel I (Remetalk) panował okolo narodzenia Chrystusowego; Popiel II (Kotys ) zginął okolo roku 19 po narodzeniu Chrystusa: ani jeden więc ani drugi z nich nie mógł znajdować się wraz z Pawłem apostolem na postrzyżynach u Piasta. Jest to różny od obydwu poprzednich xiążę , Popiel III ."

"Nie ma watpliwości že i tu spomniany jest ten że sam Pawel apostol który był głównym na postrzyżynach Semowitowych przewodcą: jakož najstarszy rękopis m szamotulski powiada tylko Paulum, a dopiero poźniejsze rękopisma i Długosz dodają, jakoby to był Pawel męczennik."

"Kiedy tenże wraz z bratem swoim Metodym udałsię na apostolstwo do Slowian, odszukanie pierwszych chrześciańskich podań między tym ludem stalo się niejako ich zawodem i ową podstawą na której dalsze krzewienie nauki Chrystusa najpomyślniej udać się mogło. Oswojonym z wyobrażeniami jakie wówczas o rodowości Slowian najtęższe głowy w Grecyi podzielały, było tem snadniej dostrzedz w podaniach Getówich ojczyste podania i wskazywać rodakom swoim pierwsze zawiązki chrześciaństwa u Slowian już za czasów Piotra i Pawła."

"W aktach watykańskich znajdowały się ślady bardzo dawnego nawrócenia Słowian."